مدیریت طرح
مهندسین مشاور اقلیم سازه ماندگار آمادگی دارد خدمات مديريت طرح (عامل چهارم) را در کلیه پروژه های معماری و شهرسازی برای کارفرمایان به انجام رساند.
در كشور ما اكثر پروژهها با نظام 3 عاملي (كارفرما، مشاور و پيمانكار) اجرا ميشود. در اين نظام، وظيفه هماهنگي و مديريت امور با كارفرما ميباشد. اين وظيفه با توجه به گستردگي فعاليتها و وظايف كارفرما به خوبي صورت نميگيرد. به همين علت، بيشتر پروژهها با تأخير در زمان و افزايش هزينهها مواجه است. جهت تعديل اين مشكل نظام 4عاملي كه مديريت پروژه به عنوان عامل چهارم به 3 عامل ديگر افزوده شده در سال 1378 از طرف سازمان مديريت و برنامهريزي پيشنهاد شد. در اين نظام وظايف كارفرما در قالب قراردادي به يك شركت تخصصي مديريتي محول ميشود.
عامل چهارم، عاملي «سازمان افزار» است كه 3 عامل ديگر را با هم هماهنگ ميكند. به منظور حفظ يكپارچگي پروژه و اطمينان از روند صحيح امور و هدايت و نظارت كلي پروژه و نيز معماري كلي پروژه، مشاور عامل چهارم به تشخيص كارفرما انتخاب ميگردد. عامل چهارم در طول همكاري و اجراي پروژه، همراه و همگام با كارفرما عهدهدار طراحي و اجرا و نظارت پروژه خواهد بود. وظيفه عامل چهارم، ارايه خدمات مشاوره در حوزههاي مورد توافق كارفرما و نيز نظارت بر امور اجرايي و تأييد خروجيهاي كارگروههاي تخصصي قبل از ارايه به كارفرما طرح است. همچنين عامل چهارم عهدهدار تأييد روشها، دستورالعملها و استانداردهاي فني و اجرايي است تا يكپارچگي پروژه همواره حفظ گردد. تهيه و تدوين تقاضا براي پروژههاي مختلف نيز برعهده عامل چهارم ميباشد.
1- مزاياي وجود عامل چهارم
- بسترسازي و تبيين راهكارهاي ايجاد فضاي R&D در پروژه
- تضمين دستيابي به اهداف پروژه
- كاهش عارضهها و يافتن حلقههاي مفقوده در ارتباط با عوامل پروژه
- وجود رويكرد مناسب در پروژه
- كاهش تأخير در انجام مراحل پروژه
- تضمين كيفيت مؤلفههاي پروژه و ايجاد يكپارچگي در اجرا
- ايجاد مفاهمه مشترك ميان دستاندركاران پروژه
- تشخيص و رفع ريسكها و گلوگاهها و عدموقوع تأخير و يا توقف در پروژه
2- شرح خدمات عامل چهارم
الف - اقدامات اوليه قبل از انتخاب پيمانكار
- جمع آوري اطلاعات لازم و سوابق پروژه و تعامل فعال باعوامل مختلف بررسي استانداردها
- ارتباط با مراكز علمي، پژوهشي و دانشگاهي و ساير نهادهاي قانوني و تخصصي
- بهينهسازي روشهاي سرمايهگذاري
- تدوين استراتژي كلان پروژه
- تدوين استانداردهاي لازم
- انتخاب روش كنترل كيفيت
- تدوين مدلهاي انتقال تكنولوژي
- تعيين استراتژيها، مشخصكردن متدلوژي
- تهيه طرح تفضيلي پروژه
- تهيه درخواست براي ارايه پيشنهاد (RFP)
- انجام اقدامات لازم براي ارجاع خدمات.
ب- اقدامات موردنياز جهت انجام كامل مناقصه
- برگزاري مناقصه
- بررسي شركتهاي موجود از جهت داشتن توان اجراي پروژه
- انتخاب پيمانكاران
- ارجاع كار به پيمانكار ذیصلاح
- بررسي و تأييد برآوردهاي مالي، برنامه زماني و قدرت اجراي تعهدات پيمانكار
- تدوين قراردادهاي مربوطه شامل تهيه قرارداد تيپ و انتقال حقوق معنوي
ج - اقدامات حين اجرا
- بررسي و نظارت نحوه انجام و خدمات و نتايج اقدامات پيمانكاران
- كنترل و نظارت بر خدمات طراحي، پيادهسازي، راهاندازي و تحويل دستاوردهاي پروژه
- ابلاغ و بازبيني فنآوري و تفكيك كار
- خدمات هماهنگي، برنامهريزي و كنترل پيشرفت كار
- انتقال تكنولوژي ازشركتهاي صاحب تكنولوژي
- مطابقت مشخصات خروجيهاي اصلي پروژه با خواستههاي طرح شده در سند اوليه پروژه
- مطابقت مواد قانوني قراردادها اعم از زمان، نوع تحويل، آموزش، نوع پشتيباني و ...
- مصالحه بين كارفرما و پيمانكار در موارد مورد اختلاف
- آزمايش فني بخشهاي مختلف پروژه و انجام امور اعتبارسنجي (Validaton) و وارسي (Verification)
د - تداركات
مديريت بر خدمات تدارك تجهيزات شامل:
- تهيه فهرست سازندگان و فروشندگان
- همكاري در برگزاري مناقصه و عقد قراردادهاي مربوط به تجهيزات
- پيگيري اجرايي قراردادها و كنترل و بررسي تجهيزات و تأييد مطالبات
ه - سازماندهي براي بهرهبرداري
- مديريت تأمين زيرساختها
- تجهيزات سخت و نرمافزاري
- سيستمهاي عملياتي و اطلاعات مديريت
- نظارت بر آغاز بهرهبرداري
- ايجاد بانكهاي اطلاعاتي جديد
- تهيه ساختار سازمان بهرهبردار
- آموزش نيروي انساني مورد نياز
- شاخصهاي بهرهوري و قراردادهاي واگذاري خدمات دوره بهرهبرداري
و- پشتيباني
- سفارش و اخذ نتايج پروژههاي تحقيق و توسعه حسب نياز به مراكز علمي و پژوهشي
- هدايت برنامههاي پژوهشي و كاربردي بلند مدت
- شناسايي و تعريف پروژههاي جلو برنده استراتژيك
- تعريف گروه كارهاي تخصصي جهت انجام پروژههاي كاربردي
- هدايت فعاليت گروههاي كاري تخصصي
- انجام مطالعات لازم در زمينه عملياتيسازي و استمرار نتايج پروژه در كوتاهمدت، ميانمدت و بلندمدت
3- ساز و كار اجرايي
عامل چهارم بسته به شرح خدماتي كه از سوي كارفرما در مقاطع مختلف پروژه برايش تعريف ميگردد ميتواند در سطوح مختلفي به اجراي وظايفش بپردازد. بنابراين روند و مراحل اجرايي آغاز فعاليت عامل چهارم به قرار زير ميتواند باشد
- تعيين وظايف شركت مشاور عامل چهارم با توجه به شرح خدمات پيشنهادي
- تعيين نقش شركت مشاور عامل چهارم در ساختار پروژه با توجه به تعاملات داخلي و خارجي بخشهاي طراحي شده در شركت عامل چهارم
- عقد قرارداد با مشاور عامل چهارم با توجه به وظايف و نقش تعيين شده
4- كسب خدمات مديريت پروژه (عامل چهارم) به عنوان يك استراتژي
يكي ازحلقههاي ضعيف در چرخه پروژه(Project Cycle)، موضوع مديريت پروژه بهطور اعم و در زمان اجرا به طور اخص ميباشد. در اغلب پروژهها و طرحها مشاهده ميشود كه عليرغم وجود منابع مالي، نيروي انساني و مصالح، پروژهها با تأخير زياد و هزينههاي مضاعف انجام ميشوند. در چنين شرايطي ميتوان با كسب خدمات مديريت پروژه از طريق شركتهاي مستقل از مجموعه كارفرما، ريسكهاي مربوطه را از دوش كارفرما برداشته و به شركتهاي مذبور منتقل كرد. همانگونه كه در شكل زير نشان داده شده است، عامل چهارم بايد به عنوان بازوي قدرتمند كارفرما عمل نموده و پلي مطمئن و پايدار بين وي و كليه عوامل پيمانكار و مشاورهاي ايجاد نمايد. در واقع اين عامل چهارم است كه، جز اختيارات محدودي كه برطبق قوانين جاريه كشور قابل تفويض به غيرنيست تقريباً تمام اختيارات قانوني و حقوقي كارفرما را عهدهدار بوده و به عنوان امين كارفرما در كليه جنبههاي مالي، حقوقي و فني ايفاي نقش مينمايد.
5- مديريت زمان
يكي از كليديترين تكاليف مديريت پروژه، تلاش براي حصول اطمينان از انجام به موقع و مطابق برنامههاي مدون پروژه از سوي پيمانكاران و مشاوران ذیربط ميباشد. بديهي است مديريت زمان نقش تعيين كنندهاي در هزينهها و اقتصاد پروژه خواهد داشت.
6- مديريت هزينه ها
در طول اين فرآيند بايد واحد مديريت پروژه فعاليتهاي مشاورين و پيمانكاران را بهگونهاي نظارت، هدايت و راهبري نمايد كه حتي المقدور هزينههاي پروژه در چارچوب بودجه مصوب عملي گردد.
7- مديريت كيفيت
اگرچه كنترل كيفي اجزاء مختلف پروژه به عهده مشاورين و پيمانكاران ذيربط ميباشد لكن نقش حياتي و مهم واحد مديريت پروژه، مراقبت و اطمينان از تحقق اين مسؤوليتها بهطور صحيح و قابل قبول از سوي عوامل ذيمدخل به نحوي است كه تمامي مراحل پروژه از مطالعه، طراحي، ساخت، تأمين تجهيزات و نصب و انجام كليه كارهاي عمراني تا مرحله بهرهبرداري رعايت گردد.
8 - مديريت منابع
منابع انساني و فيزيكي درواقع اصليترين عوامل محركه در فرآيند مطالعه و اجراي پروژه محسوب ميشوند، نقش مديريت پروژه در ارزيابي و پيگيري تخصيص اين منابع از سوي مشاوران و پيمانكاران مطابق نيازهاي پروژه با روشهاي اقتصادي قابل قبول و مشخص نمودن به موقع كمبودها به منظور ايجاد تعادل و توازن بين بودجه و زمان ميباشد.
9- مديريت ارتباطات
توليد به موقع اطلاعات، جمع آوري، ذخيرهسازي و قراردادن آنها دراختيار نيروهاي كار دروني پروژه و بيروني آن و بالأخره تهيه و تدوين پايگاههاي اطلاعاتي لازم به عنوان مهمترين و كليديترين ابزار مديريت پروژه به منظور جلوگيري از كارهاي
تكراري، برداشتهاي متفاوت از موضوعات، كاهش ريسك، كنترل هزينهها و زمان محسوب ميشود. مستند نمودن كليه رويدادهاي مهم در فرآيند اجراي پروژه از طريق تهيه و تدوين فيلمها، عكسها و گزارشات لازم و طراحي سيستمهاي مناسب براي نگهداري و بازيافت آنها نيز از جمله فعاليتها دراين خصوص ميباشد.
10- مديريت قراردادها
در فرآيند مطالعات و اجراي يك پروژه ممكن است دهها قرارداد براي انواع و اقسام مطالعات، خدمات جنبي، كارهاي سويل، تجهيزات و... منعقد گردد، بديهي است پايش كليه اين قراردادها از منظرهاي حقوقي، مالي، زماني و ساير جنبههاي ديگر يكي از حساسترين كارهاي مربوط به مديريت پروژه است. برخي از ابعاد اين بخش از فعاليتهاي مديريت پروژه به شرح زير درج ميشود
- بررسي و ارزيابي تغييرات در قراردادها
- بررسي صحت صورت وضعيتها براي پرداخت آنها
- بررسي مشكلات و دعاوي پيمانكاران
- بررسي ضمانتنامههاي بانكي حسن انجام كار
- برنامهريزي براي تحويل خروجيهاي پروژه طبق قرارداد
- تهيه و تدوين گزارشات عملكرد و پيشرفت اجراي پروژهها و ارزيابي نقاط قوت و ضعف پيمانكاران و مشاوران
- برگزاري كارگاههاي مهندسي ارزش براي كاهش هزينهها و ارتقاي كيفيت پروژه
- همكاري با كارفرما در زمينه تملك اراضي
- تطبيق كاركردها با آيتمهاي مندرج در قراردادها
با عنايت به توضيحات بالا آشكار ميشود كه نقش واحد مديريت پروژه در مراحل مختلف پروژه و به بهرهبرداري رسيدن آن به شكل مطلوب، با كمترين هزينه و زمان و حداكثر ايمني، بسيار حساس و تعيين كننده ميباشد و بدون ترديد چنانچه استفاده از اين واحد در يك پروژه مورد توجه باشد در اولويت اول بايد با اعمال معيارها و ضوابط مناسب تمهيداتي انديشيده شود كه واحد انتخاب شده بتواند بهطور واقعي از عهده مسؤوليتهاي مذكور بر بيايد.